صفحه اصلی زبان فارسی

مثالها و تشبیه های قرآن

مثال کسانيکه برای خشنودی خدا انفاق می کنند و باغی که در بلندی واقع شده

« و نمونه کسانيکه دارائی خود را در جستجوی خوشنودی خدا و استواری (ايمان) خود انفاق مي کنند، مانند باغ پر درخت واقع در بلندی (بالاتر از تل) می ماند که اگر بارش سنگين به آن ببارد ثمر خود را دوچندان می دهد و اگر بارش سنگين به آن نبارد با بارشِ کمِ نيز ثمر خود را می دهد. و خدا به خوبی و بدی همه آنچه انجام میدهيد نگاه می کند و آنرا می شناسد (265)».

(«بِصارَة» بمعنی: نگاه کردن به خوبی يا بدی و درستی يا غلطی و زشتی يا زيبائی چيز مشخصی است. و«بَصير»: کسي است که به خوبی يا بدی، زشتی يا زيبائی، درستی يا نادرستی چيزی نگاه می کند و اندازه خوب و بدی آن را می شناسد. و منظور از بصير بودن خداوند پس از اين مثال اينست که همانگونه که خداوند به موقعيت خوب و بد يک باغ نگاه می کند و آن را می شناسد همانگونه نيز به موقعيت خوب و بد کارهای ما نگاه می کند و آنرا می شناسد).

ربوة به زمين مسطحی که در ارتفاع بالاتر از ارتفاع تل قرار داشته باشد گفته می شود. پژوهشهای علمی نشان می دهد که بهترين محيط برای رشد و باردهی درختان ميوه و درختان ثمر دهنده محيطی است که در ارتفاع ميان 300 تا 600 متر از سطح دريا قرار دارد. و اين همان بلندی و ارتفاعی است که در زبان عربی رَبوَة ناميده می شود و آيه از آن صحبت می کند. محيط کِشتی که در چنين ارتفاعهائی قرار دارد اين ويژگيها را دارد: وزش باد و نسيم و تجديد هوا، مرطوب بودن جو‏، در معرض تابش خورشيد قرار داشتن، لطيف بودن جو، فراوانی آب، ‏انبار نمودن آب به اندازه لازم، بارانهای سنگين آفتهای آن و آنچه رشد گياهان مختل می کند را می شويد (چون آب از بلندی به زمينهای پست حرکت می کند و در آن ارتفاعات نمی ماند)، امکان نفوذ ريشه های درختان به اعماق که بنوبه خود ريشک های زيادتری را می رويانند و مواد غذائی بيشتری را می مکند و بنوبه خود ثمر درخت زيادتر می شود، و مقاومت درخت در برابر بادها و وزشهای تند نيز بيشتر می شود.

به اين ترتيب باغی که در ربوة (در ارتفاع ميان 300 تا 600 متر بالای سطح دريا) قرار دارد، با بارش سنگين ثمر خود را دوچندان می دهد، و اگر بارش سنگين به آن نبارد با بارش کم نيز به دليل وجود ويژگيهای نامبرده در آن محيطها باز هم درخت ثمر خود را می دهد. و قرآن کسانيکه برای خشنودی خدا انفاق می کنند را به باغی که در بلندی واقع شده مثال می زند که در شرايط بارش سنگين و سبک، در هر حال ثمر خود را می دهد.

مثال دين ستيزان

آیه 175 سوره اعراف از کسی صحبت میکند که آیات خدا را دور انداخته و بجای آن پيوسته هوس خود را دنبال کرده، و در ادامه آن آیه 176 چنين می گويد:

« و اگر می خواستیم او را با آیات خود بلند مي کردیم ولی او زمین گیر شد (یعنی اگر "ما" می خواستیم برای او تصمیم بگیریم و انتخاب کنیم او را بلند می کردیم، ولی انتخاب به او دادیم و او به زندگی و مال دنیا دل بست) و پيوسته هوس خود را دنبال نمود، بنابر اين او مانند سگ میماند، اگر بار روی آن بگذاری له له می زند اگر هم آنرا رها کنی له له می زند. اينست نمونه کسانیکه آیات خدا را دروغ می پندارند. داستانهای واقعی را بگو با امید به اینکه اینها بينديشند».

له له زدن سگ تنفس سريع است با دهانی باز و با زبانی معمولاً افتاده به بيرون از دهان. سگ در حالت عادی ميان 30 تا 40 نفس می زند و در حالت له له زدن ميان 300 تا 400 نفس. سگ اغلب هنگام بالا رفتن دمای گرمای بدنش له له می زند تا خود را خنک کند، چون غده های عرقی کافی برای خنک نمودن خود ندارد، (کمی در پاها دارد که برای خنک نمودن بدن آن کافی نيست). بنابر اين با له له زدن خود را خنک می کند. در نفس زدن هوای خنک وارد بدن ميشود و هوای گرم از بدن خارج می شود و به اين وسيله خود را تهويه و خنک ميکند.

سگ علاوه بر دليل فوق که "بالا رفتن دمای گرمای بدن وی" بود، بدلايل زياد ديگری همچون تشنگی، شادی، خوشنودی، ناخوشنودی، برخورد ناگهانی با چيزی، کار و خستگی، درد های روانی و جسمی، اندوه و غيره نيز له له میزند.

آيه گفت نمونه کسانيکه آيات خداوند را دروغ می پندارند مانند سگ است که چه بار روی آن بگذاری و چه آنرا بحال خود واگذاری در هر حال له له خود را می زند. بنابر شناختی که از سگ داريم معنی اين تشبيه اينست که فرد دين ستيز در هر حال دين ستيزی خود را دارد چه دين بنوعی با او کاری داشته باشد و چه نداشته باشد. ما امروزه درستی اين گفته آيه را در غرب می بينيم. امروزه در غرب دين اساساً با کسی کاری ندارد، ولی دين ستيزان دين ستيزی خود را دارند. يعنی اين از سرشت آنهاست همانگونه که له له زدن سگ نيز از سرشت خود آنست و می تواند هيچ ربطی به کار و رفتار انسان با آن نداشته باشد. (و سرشت انسان البته از نظر قرآن بدست خود انسان است).

مثال چگونگی علم گرائی و واقع گرائی افراد بی ايمان

آيه 39 سوره نور با دادن مثال نشان می دهد که افراد بی ايمان چگونه از علوم و واقعيات نتيجه هائی را ميگيرند که الزاماً آن نتيجه ها را نمی دهند، و يا اگر علم گرا و واقع بين نبوده باشند آيه پيش بينی مي کند که علم گرا و واقع بين می شوند و از علوم و واقعيات برای خود نتيجه هائی می گيرند که الزاماً آن نتيجه ها را نمی دهند.

« و کارهای افراد بی ايمان مانند کار آدم خيلی تشنه ای ميماند که "سرابی" را در پائين ترين زمين جای جمع شدن آب و بی سنگ و درخت "آب" حساب می کند. تا هنگاميکه (روز رستاخيز) پيش آن (نامه عمل خود) آمده آنرا چيزی نيابد، و خدا را پيش آن بيابد. خدا نيز سپرده وی را بی کم و کاست خواهد داد، و خدا سريع حساب ميکند».  

«سَرَاب»: منظره آب نما. (هنگاميکه تابش خورشيد سطح زمين را داغ می کند هوای مماس با سطح زمين نيز گرم می شود. از آنجا که هوای بالاتر از آن سردتر است و هوای گرم از تراکم کمتری برخوردار است و سبک تر است، باهوای سرد جابجا می شود. در اين جابجائی نور شکسته می شود و يک منظره متوهج درست می کند که بصورت آب و جريان آب و موج آب بنظر ميرسد. چنين منظره ای که در واقع آب نيست ولی آب بنظر ميآيد سراب ناميده ميشود). «قيعَة»: واحد قيع است بمعنی: زمينی که سطح آن از زمينهای پيرامون خود پائين تر است و جای جمع شدن آب است و سنگ و درخت ندارد. «ظَمآن»: خيلی تشنه. جمله: "حتی اذا جائه.."جمله استئنافی است، جمله جديدی را آغاز می کند، و به تک تک افراد بی ايمان برمی گردد، مبنی بر اينکه هنگاميکه روز رستاخيز بيايد و کار و انديشه خود را ببيند می بيند که چيزی نيست همانگونه که فرد تشنه هنگام رسيدن به محل سراب می بيند چيزی نيست. واژه "حتی" هنگاميکه با فعل می آيد بمعنی "إلی أن" بمعنی "تا اينکه" ميباشد. و فعل "وَفـّی" از مصدر «تـَوفِـيـَة» است بمعنی: پس دادنِ سپرده به صاحب آن بدون کم و کاستی.

مثالی که آيه می زند مربوط به چنين منظره ای است. آبی که می بينيم در واقع سراب است. هنگاميکه فرد خيلی تشنه اين منظره را می بيند دو تا گزينه دارد. يکی اينکه آنچه می بيند "سراب" است و ديگری اينکه "آب" است. بنابر گفته قرآن، او مبنای فکر و جستجوی خود را تشنگی خود قرار داده و گزينه آب را انتخاب ميکند با اين استدلال که:

"آنجا پائين ترين سطح زمين و جای جمع شدن آب است. اگر بارانی در اين منطقه ببارد آنجا جمع ميشود ـ اگر رودخانه ای در اين منطقه باشد آنجا ميرود و جمع ميشود ـ آنجا درخت هم ندارد که نشان بدهد سراب است ـ همينطور سنگ نيز ندارد که نشان بدهد سراب است. بنابر اين آنچه من می بينم آب است".

او با اين استدلالاتِ درست (سراب را نفی و) آب را اثبات می کند، در حاليکه اين استدلالاتِ درست الزاماً (سراب را نفی و) آب را اثبات نمی کنند. آيه گفت : کار افراد بی ايمان مانند کار اين فرد خيلی تشنه است که چگونه برای خود استدلال ميکند و سراب را آب حساب ميکند.

دانشمندان، محققين و متفکرين کافر از تيپ اين شخص بسيار تشنه هستند. مبنای کار خود را بر مبنای دانشمند و محقق و متفکر بودن خود قرار می دهند، ( يعنی آنها بگمان خود از اراذل و سفيهان نيستند. چنانکه در آيه بيست و هفتم سوره هود، و در آيه سيزدهم سوره بقره آمده است). مثلا می گويند منظومه شمسی با قدرت نيروی جاذبه خورشيد بهم بند است. و نتيجه می گيرند که نياز به خالق نيست. در حاليکه بند بودن منظومه شمسی به نيروی جاذبه خورشيد در صورت درست بودن الزاما خالق را نفی نمی کند. بلکه اين نتيجه گيری آنها برای متمايز کردن خود از ديگرانی است که به گمان آنها دانا نيستند. همينطور در رابطه با ساير علوم از جمله اينکه ذارات دارای بار مثبت و منفی هستند که باعث حرکت آنهاست و نتيجه می گيرند که خالق ندارد. در صورتی که در صورت درست بودن اين دانش، اين دانش الزاما چنين نتيجه ای نمی دهد.

ادامه دارد